Διαδραστικό Γλωσσάρι - Επιστημονικές Δημοσιεύσεις

Το αναγνωριστικό ψηφιακού αντικειμένου (Digital Object Identifier – “DOI”) αποτελεί ένα μόνιμο αναγνωριστικό, το οποίο περιλαμβάνει αλφαριθμητικούς χαρακτήρες. Αυτό το αναγνωριστικό αναφέρεται σε ένα σύνολο δεδομένων ή ένα ψηφιακό αντικείμενο, το οποίο μπορεί να ανακτηθεί μέσω αυτών των αλφαριθμητικών χαρακτήρων αναγνώρισης. Πρακτικά το “DOI” αποτελεί το μοναδικοποιημένο και σταθερό ψηφιακό αναγνωστικό ενός κειμένου ή μιας δημοσίευσης δεδομένων.

Πηγή: Open Access Network (n.d.) Glossary. https://open-access.network/en/information/glossary#c6206.

Η ανάλυση των μεγάλων/μαζικών δεδομένων αναφέρεται στη χρήση τεχνικών, τεχνολογιών και εργαλείων λογισμικού για την ανάλυση μαζικών δεδομένων που προέρχονται από πηγές δεδομένων της δικής σας επιχείρησης ή από άλλες πηγές δεδομένων.

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα για τη Χρήση τεχνολογιών πληροφόρησης, επικοινωνίας και ηλεκτρονικού εμπορίου στις επιχειρήσεις, έτους 2020 και Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, Η μέτρηση των δραστηριοτήτων Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, Εγχειρίδιο του Όσλο, 2018, Κατευθυντήριες Γραμμές για τη Συλλογή, την Παρουσίαση και την Χρήση Στατιστικών Δεδομένων για την Καινοτομία, 4η έκδοση της μεταφρασμένης έκδοσης, σελ. 280, Πρωτότυπη έκδοση των ΟΟΣΑ και Eurostat με ISBN 978-618-5557-20-1.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati, το πεδίο Ανθρωπιστικές Επιστήμες αφορά τις επιστημονικές περιοχές:

• Ιστορία και Αρχαιολογία,
• Γλώσσες και Λογοτεχνία,
• Φιλοσοφία, Ηθική, Θρησκεία,
• Τέχνες (Τέχνες, Ιστορία της Τέχνης, Ερμηνευτικές Τέχνες, Μουσική)
• Άλλες Ανθρωπιστικές Επιστήμες.

Πηγή: Revised Field of Science and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD

Η «ανοικτή πρόσβαση» αποτελεί έναν πολύ δυναμικό και ολοένα πιο δημοφιλή τρόπο δημοσίευσης των αποτελεσμάτων της ακαδημαϊκής και επιστημονικής έρευνας. Το 2022, περισσότερα από 11,2 εκατομμύρια άρθρα δημοσιεύτηκαν με «ανοικτή πρόσβαση» στο Scopus, σύμφωνα με στοιχεία της Unpaywall. Δηλωτικά σχεδόν όλα τα 2.800 επιστημονικά περιοδικά του εκδοτικού οίκου Elsevier επιτρέπουν πλέον την ανοικτή πρόσβαση, συμπεριλαμβανομένων πάνω από 700 επιστημονικών περιοδικών, τα οποία είναι πλήρους ανοικτής πρόσβασης. Διευκρινιστικά τα άρθρα που περιλαμβάνονται στην κατηγορία των άρθρων ανοικτής πρόσβασης έχουν υποβληθεί σε αξιολόγηση από ομότιμους και μετά την αποδοχή τους είναι άμεσα και στο διηνεκές δωρεάν για ανάγνωση, λήψη και επανάχρηση από όλους τους ενδιαφερόμενους ανάλογα με τον τύπο άδειας του Creative Commons, που προσφέρει o κάθε εκδοτικός οίκος.

Πηγή: Elsevier, (n.d.), Open Access Information for Journal Authors, με προσαρμοσμένουλικό από:https://www.elsevier.com/authors/open-access.

Η «αξιολόγηση από ομότιμους» (“peer review”) είναι η τυπική διαδικασία διασφάλισης ποιότητας, ειδικά στην περίπτωση των επιστημονικών περιοδικών. Ερευνητές που εργάζονται στον ίδιο τομέα με τους συγγραφείς («ομότιμοι») εξετάζουν τα άρθρα που υποβάλλονται σε ένα επιστημονικό περιοδικό, επισημαίνουν λάθη, αβλεψίες και ασάφειες και συνιστούν στους εκδότες να γίνει αποδεκτή, να απορριφθεί ή να αναθεωρηθεί και να υποβληθεί εκ νέου μια (επιστημονική) συνεισφορά. Στην περίπτωση της παραδοσιακής διαδικασίας «μονής-τυφλής» (“blind”) αξιολόγησης από ομότιμους, οι κριτές γνωρίζουν τα ονόματα των συγγραφέων, αλλά όχι το αντίστροφο. Στην περίπτωση της «διπλής τυφλής» (“double blind”) αξιολόγησης από ομότιμους, διατηρείται η ανωνυμία μεταξύ των συγγραφέων και των κριτών.

Πηγή: Προσαρμοσμένο από το Open Access Network (n.d.). Quality Assurance and Impact Measurement. https://open-access.network/en/information/open-access-primers/quality-assurance-and-impact-measurement.

Ο «αριθμός δημοσιεύσεων με υψηλή απήχηση» αναφέρεται στον αριθμό των επιστημονικών δημοσιεύσεων που κατατάσσονται υψηλά στην ποσοστιαία κατάταξη των δημοσιεύσεων στο αντίστοιχο επιστημονικό πεδίο σε παγκόσμιο επίπεδο και ανά έτος. Η κατάταξη των δημοσιεύσεων πραγματοποιείται βάσει του αριθμού αναφορών. Ο δείκτης υπολογίζεται για χρονικά διαστήματα πενταετίας, αφορά τα εκατοστημόρια 1, 5, 10, 25 και 50 (δηλαδή τον αριθμό των δημοσιεύσεων που κατατάσσονται παγκοσμίως στο 1%, 5%, 10%, 25% και 50% των δημοσιεύσεων με την υψηλότερη απήχηση) και αναφέρεται στο σύνολο της χώρας και των Περιφερειών της ανά κατηγορία φορέων και ανά φορέα. Αντίστοιχα, υποδηλώνει τον όγκο παραγωγής δημοσιεύσεων υψηλής απήχησης: της Ελλάδας και των Περιφερειών, των διάφορων κατηγοριών φορέων και των μεμονωμένων φορέων.

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά. http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixII.

Οι «βιβλιομετρικοί δείκτες» αφορούν (i) στον αριθμό των δημοσιεύσεων επιστημόνων που εργάζονται σε ελληνικά ιδρύματα και φορείς, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τον αριθμό των αναφορών σε αυτές από άλλες δημοσιεύσεις (“citations”), καθώς και το συσχετισμό τους με συγκεκριμένες κατηγορίες φορέων, επιστημονικά πεδία, αλλά και (ii) στη σύγκριση με τους αντίστοιχους παγκόσμιους μέσους όρους.

Πηγή: ΕΚΤ, Ενιαία Μορφή Δομής Μεταδεδομένων (SIMS v2.0) - Στατιστικές για τις ελληνικές επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, σελ. 2, https://metrics.ekt.gr/sites/metrics-ekt/files/pages-pdf/EKT_SIMS_PUBstatistics_el.pdf.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati (revised Field of Science and Technology Classification in the Frascati Manual, 2006) το πεδίο Γεωργικές Επιστήμες αφορά στις επιστημονικές περιοχές:

• Γεωπονία, Δασολογία και Αλιεία,
• Επιστήμη Ζωικής Παραγωγής,
• Κτηνιατρική,
• Γεωργική Βιοτεχνολογία και
• Άλλες Γεωργικές Επιστήμες.

Πηγή: New structure of the NABS, Eurostat, Revised Field of Science and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD

Με τον όρο «δεδομένα» αναφερόμαστε στη δομημένη πληροφορία που μπορεί να αφορά στις διαδικασίες, τις υποδομές και τις παροχές της επιχείρησης, τη δραστηριότητα και τις προτιμήσεις των πελατών της, την εφοδιαστική αλυσίδα, τους προμηθευτές και τους συνεργάτες της, το περιβάλλον δραστηριοποίησής της και γενικότερα κάθε σύνολο πληροφοριών που σχετίζεται με τη λειτουργία της επιχείρησης ή τη στρατηγική της καθώς και δομημένες πληροφορίες που ενδέχεται να αφορούν τρίτα μέρη.

Ο «δείκτης απήχησης των επιστημονικών δημοσιεύσεων» (“impact factor”) είναι ο μέσος όρος αναφορών ανά δημοσίευση και υπολογίζεται ως ο λόγος του αριθμού των αναφορών που καταγράφονται σε ορισμένη χρονική περίοδο προς το συνολικό αριθμό των δημοσιεύσεων της ίδιας χρονικής περιόδου. Ο δείκτης απήχησης των επιστημονικών δημοσιεύσεων υπολογίζεται ανά διαστήματα πενταετίας για την εκτίμηση της απήχησης του συνόλου των ελληνικών δημοσιεύσεων. Υποδηλώνει την απήχηση των  δημοσιεύσεων.

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά.  http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixII.

Ο «δείκτης δραστηριότητας» (“activity index”) συγκρίνει την επιστημονική παραγωγή (παραγωγή δημοσιεύσεων) δύο διαφορετικών οντοτήτων, της οντότητας μελέτης (π.χ. της Ελλάδας) με την οντότητα σύγκρισης (π.χ. υπόλοιπος κόσμος) ανά εξειδικευμένη θεματική περιοχή και έτος δημοσίευσης. Υπολογίζεται ως ο λόγος [ (δημοσιεύσεις οντότητας μελέτης σε συγκεκριμένο τομέα και έτος/σύνολο δημοσιεύσεων οντότητας μελέτης ανά έτος) / (δημοσιεύσεις οντότητας σύγκρισης σε συγκεκριμένο τομέα και έτος / σύνολο δημοσιεύσεων οντότητας σύγκρισης ανά έτος) ]. Η τιμή 0 υποδηλώνει απόλυτη ισορροπία στην παραγωγή δημοσιεύσεων μεταξύ οντότητας μελέτης και σύγκρισης. Θετικές τιμές (με μέγιστη το 100) υποδηλώνουν μεγαλύτερη δραστηριότητα παραγωγής της οντότητας μελέτης σε σχέση με την παραγωγή της οντότητας σύγκρισης, ενώ αρνητικές τιμές (με ελάχιστη το -100) υποδηλώνουν το ακριβώς αντίθετο. Λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στην παραγωγή δημοσιεύσεων στα διαφορετικά  επιστημονικά πεδία και συγκρίνει την ελληνική παραγωγή δημοσιεύσεων με την αντίστοιχη παραγωγή δημοσιεύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά, http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixII.

Αν και δεν υπάρχει επίσημος ορισμός για τους δημόσιους ερευνητικούς φορείς (ενίοτε αναφέρονται επίσης ως δημόσιοι ερευνητικοί οργανισμοί), αυτοί πρέπει να πληρούν δύο κριτήρια: α) να έχουν ως κύρια οικονομική δραστηριότητα την έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) και β) να ελέγχονται από το κράτος. Δεν περιλαμβάνονται, ως εκ τούτου, τα μη κερδοσκοπικά ερευνητικά κέντρα, που ανήκουν αμιγώς στον ιδιωτικό τομέα.

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, Η μέτρηση των δραστηριοτήτων Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, Εγχειρίδιο του Όσλο, 2018, Κατευθυντήριες Γραμμές για τη Συλλογή, την Παρουσίαση και την Χρήση Στατιστικών Δεδομένων για την Καινοτομία, 4η έκδοση της μεταφρασμένης έκδοσης, σελ. 272, Πρωτότυπη έκδοση των ΟΟΣΑ και Eurostat με ISBN 978-618-5557-20-1.

Η Εθνική Στρατηγική Έρευνας και Τεχνολογίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση είναι μια ολοκληρωμένη ατζέντα οικονομικού μετασχηματισμού, προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, η οποία:

• επικεντρώνει την πολιτική υποστήριξη και τις επενδύσεις σε εθνικές/περιφερειακές προτεραιότητες – κλειδιά, προκλήσεις και ανάγκες για μια ανάπτυξη βασισμένη στη γνώση,
• οικοδομεί πάνω στα δυνατά σημεία και συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας/περιφέρειας και το δυναμικό για αριστεία,
• υποστηρίζει την τεχνολογική καινοτομία και την καινοτομία τη βασισμένη στη πράξη και στοχεύει στην τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων,
• διασφαλίζει την πλήρη συμμετοχή των εταίρων και ενθαρρύνει την καινοτομία και τον πειραματισμό,
• βασίζεται σε τεκμήρια και περιλαμβάνει ένα στέρεο σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης.

Διαδικασία–κλειδί για τον προσδιορισμό προτεραιοτήτων μιας στρατηγικής έρευνας και καινοτομίας για την έξυπνη εξειδίκευση και επομένως ουσιώδες στοιχείο για τον επιτυχή σχεδιασμό της είναι η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης.

Η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης χρησιμοποιεί την επιχειρηματική γνώση που υπάρχει στη χώρα/περιφέρεια υιοθετώντας μια επιχειρηματική προσέγγιση με την έννοια της έμφασης στις ευκαιρίες της αγοράς, της διαφοροποίησης από άλλες χώρες/περιφέρειες, της ανάληψης (και διαχείρισης) ρίσκου και της αναζήτησης συμμαχιών για τη βελτιστοποίηση της πρόσβασης σε πόρους και της χρήσης αυτών (φυσικοί πόροι, χρηματοοικονομικοί, πνευματικοί πόροι, γνώση της αγοράς κλπ.). Αυτό σημαίνει ότι οι φορείς χάραξης πολιτικής θα πρέπει να εμπλέξουν όλους τους τύπους παραγόντων στο χώρο της καινοτομίας (επιχειρήσεις, κέντρα τεχνολογίας και ικανότητας, Πανεπιστήμια και δημόσιους φορείς, επιστημονικά και τεχνολογικά πάρκα, επιχειρηματικούς αγγέλους και φορείς επιχειρηματικών κεφαλαίων, την κοινωνία των πολιτών κλπ.) σε μια επιχειρηματική διαδικασία για το σχεδιασμό της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης.
 

Οι Στρατηγικές Έρευνας και Καινοτομίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα εκπονήθηκαν μία εθνική και 13 περιφερειακές στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για την έξυπνη εξειδίκευση. Η εθνική εκπονήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, ενώ κάθε Περιφέρεια ήταν υπεύθυνη για την εκπόνηση της δικής της στρατηγικής. Συντονιστικό ρόλο στη συνολική διαδικασία είχε η Ειδική Υπηρεσία Στρατηγικής, Σχεδιασμού και Αξιολόγησης («ΕΥΣΣΑ») του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού.

Στο πλαίσιο της εκπόνησης των στρατηγικών αυτών, η χώρα και οι Περιφέρειές της κλήθηκαν να εντοπίσουν τις δραστηριότητες εκείνες στις οποίες παρουσιάζουν ή είναι σε θέση να οικοδομήσουν, ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και σε αυτές να επικεντρώσουν τους διαθέσιμους πόρους και τις προσπάθειες, ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη σημαντικών αναπτυξιακών αποτελεσμάτων.

Η διερεύνηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της εκπόνησης της Εθνικής Στρατηγικής οδήγησε στον εντοπισμό οκτώ κλάδων στους οποίους η έρευνα και η καινοτομία μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη σημαντικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, ενώ συνυπολογίσθηκε η κρίσιμη μάζα και η αριστεία του ερευνητικού δυναμικού.

Οι κλάδοι αυτοί είναι οι εξής:

• Αγρο-διατροφή,
• Υγεία – φάρμακα,
• Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών,
• Ενέργεια,
• Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη,
• Μεταφορές,
• Υλικά – κατασκευές και
• Τουρισμός – Πολιτισμός – Δημιουργικές βιομηχανίες.
   

Για την εφαρμογή της διαδικασίας επιχειρηματικής ανακάλυψης, σε εθνικό επίπεδο, η ΓΓΕΤ έχει δημιουργήσει μία πλατφόρμα καινοτομίας για κάθε έναν από τους ανωτέρω κλάδους.
 

Βασικά στοιχεία της Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας και Καινοτομίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση

Σκοπός της εθνικής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης είναι η εστιασμένη παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας με βασικό πυλώνα την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία για την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων και τη δημιουργία βιώσιμης απασχόλησης με σεβασμό στον άνθρωπο και στην κοινωνία, στο περιβάλλον και στον πολιτισμό. Επίσης, η Στρατηγική της Έξυπνης Εξειδίκευσης αναμένεται να συμβάλει στη δημιουργία σταθερών σχέσεων εργασίας και γενικότερα στη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών για την αποτελεσματική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας.

Η Στρατηγική δομείται στη βάση τριών στρατηγικών επιλογών και τεσσάρων αξόνων προτεραιότητας που «τέμνουν εγκάρσια» τις στρατηγικές επιλογές.

Τα όργανα με αποφασιστικές αρμοδιότητες είναι τα εξής:

• Το Συμβούλιο Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους των Υπουργείων (σε επίπεδο Γενικών Γραμματέων) που εμπλέκονται άμεσα στο σχεδιασμό και την εφαρμογή της Στρατηγικής Έρευνας και Καινοτομίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση καθώς και εκπρόσωπο της Ένωσης Περιφερειών. Στο Συμβούλιο Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης μπορούν να κληθούν να συμμετάσχουν και άλλοι φορείς της κεντρικής διοίκησης ή/και του περιφερειακού επιπέδου, έπειτα από σχετική πρόσκληση του συντονιστή του Συμβουλίου. Το Συμβούλιο Στρατηγικής εισηγείται επί της έγκρισης, παρακολούθησης και αναθεώρησης της στρατηγικής στους Υπουργούς Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Το Συμβούλιο συντονίζεται από το Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού. Το Συμβούλιο Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης έχει θεσμοθετηθεί με την ΚΥΑ 76201/ΕΥΣΣΑ 1700/17.7.2015, στην οποία ορίζονται η σύνθεση και οι αρμοδιότητές του. Συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 29 Ιουλίου 2015 και έλαβε την ομόφωνη απόφαση να εισηγηθεί στους αρμόδιους Υπουργούς την έγκριση της  Εθνικής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης.
   
• Τα Περιφερειακά Συμβούλια στις 13 Περιφέρειες της Χώρας
  Η λήψη των αποφάσεων για την περιφερειακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης, λαμβάνεται από τα Περιφερειακά Συμβούλια. Τα παραπάνω όργανα συνεπικουρούνται από τα Περιφερειακά Συμβούλια Έρευνας και Καινοτομίας. 

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, ΕΣΠΑ 2014-2020, https://www.espa.gr/el/Pages/staticRIS3.aspx.

Για τη μέτρηση των επιστημονικών δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων και τον υπολογισμό των βιβλιομετρικών δεικτών λαμβάνονται υπόψη μόνο τα άρθρα (“articles”), τα σχόλια (“research notes”) και οι ανασκοπήσεις (“reviews”), που θεωρούνται στο χώρο της βιβλιομετρίας. Επιπλέον, αυτοί είναι οι τύποι δημοσιευμάτων που συντελούν στην παραγωγή νέας γνώσης και στην πρόοδο της επιστήμης και είναι επίσης εκείνοι που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό των συγκεντρωτικών στοιχείων ανά χώρα που εξάγονται από τη βάση National Science Indicators (“NSI”). Δεν προσμετρώνται άλλοι τύποι δημοσιευμάτων, όπως συντακτικά σημειώματα, επιστολές, διορθώσεις και περιλήψεις (“editorials, letters, corrections και abstracts”). Ομοίως παρατίθενται στοιχεία και για τα άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά ανοικτής πρόσβασης, και συγκεκριμένα του «χρυσού» τύπου ανοικτής πρόσβασης (“Golden Open Access”).

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει ο τύπος δημοσίευσης «επιστολή» (“letter”), ο οποίος μπορεί να αποτελέσει σημείο σύγχυσης. Συχνά στις φυσικές επιστήμες ο χαρακτηρισμός “letter” χρησιμοποιείται για σύντομα άρθρα με πρωτότυπα επιστημονικά αποτελέσματα και εν δυνάμει υψηλό αριθμό αναφορών. Εργασίες αυτού του είδους ταξινομούνται συνήθως ως άρθρα (“articles”) και σπανιότερα ως σχόλια (“research notes”), συνεπώς λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό βιβλιομετρικών δεικτών. Η κατηγορία “letter” στις βάσεις της Clarivate αφορά κατά κανόνα άλλου τύπου δημοσιεύματα, όπως επιστολές στους υπεύθυνους περιοδικών με διορθώσεις / σχόλια για παλαιότερα άρθρα.

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά.   http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixI.

Οι «εναλλακτικοί τρόποι συνυπολογισμού μετρικών» (“Altmetrics”) είναι βιβλιομετρικοί δείκτες που μετρούν τον αντίκτυπο μιας επιστημονικής δημοσίευσης. Συγκεκριμένα αποτυπώνουν τις διαφορετικές αντιδράσεις που μπορεί να λάβει μια δημοσίευση στον παγκόσμιο ιστό και έχουν καθιερωθεί ως μια εκτεταμένη εναλλακτική λύση στα παραδοσιακά βιβλιομετρικά μέτρα, όπως ο δείκτης απήχησης των επιστημονικών δημοσιεύσεων. Πρακτικά με αυτούς αποτυπώνεται ο βαθμός διάδρασης – εμπλοκής των ενδιαφερόμενων αναγνωστών λ.χ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω του αριθμού λήψεων, σχολίων κ.λπ. Τα δεδομένα δημιουργούνται με αυτοματοποιημένο τρόπο και συσχετίζονται, για παράδειγμα, με τον αριθμό των λήψεων και των συνδέσμων, όπως επίσης και με αναφορές, συζητήσεις και επισημάνσεις τύπου «μου αρέσει» σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή ιστολόγια, που χρησιμοποιούν οι χρήστες.

Πηγή: Με προσαρμοσμένο υλικό από: Open Access Network (n.d.). Glossary. https://open-access.network/en/information/glossary#c6299.

Λόγω των αυξημένων απαιτήσεων ανάλυσης, το ΕΚΤ έχει αναπτύξει λογισμικό, μεθοδολογική προσέγγιση και τεχνικές καθαρισμού και ελέγχου για την επεξεργασία των δεδομένων των βάσεων του συστήματος Web of Science στην πρωτογενή τους μορφή. Το ενοποιημένο σύνολο εργαλείων βιβλιομετρικής επεξεργασίας επιτρέπει:  

• Τον υπολογισμό μη «τετριμμένων» βιβλιομετρικών δεικτών, όπως του δείκτη απήχησης μετά από «κανονικοποίηση» ανά επιστημονική θεματική περιοχή, δεικτών που σχετίζονται με τoν αριθμό και τον τύπο των συνεργασιών μεταξύ ελληνικών φορέων κ.λπ.
• Την κατηγοριοποίηση των ελληνικών φορέων σε κατηγορίες και την αντιστοίχισή τους με τους τέσσερις τομείς εκτέλεσης Ε&Α που προβλέπει το εγχειρίδιο Frascati.
• Την κατηγοριοποίηση των δημοσιεύσεων στις επιστημονικές περιοχές που προτείνονται από τον ΟΟΣΑ ως πλέον έγκυρες, και το συσχετισμό και ένταξη των  εξειδικευμένων θεματικών περιοχών των βάσεων Incites και NSI με τις 42 υποκατηγορίες και τα έξι κύρια επιστημονικά πεδία του εγχειριδίου Frascati/ΟΟΣΑ.
• Την έκδοση αναλυτικών μη τυποποιημένων αναφορών (“reports”) εξειδικευμένων στις ανάγκες της μελέτης ανά κατηγορία φορέων, ανά φορέα, Περιφέρεια κ.λπ.
• Τον αποτελεσματικό καθαρισμό των δεδομένων και την ταυτοποίηση των διαφόρων ελληνικών φορέων. Ο καθαρισμός των στοιχείων που παρέχονται από τις διεθνείς βάσεις αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά σημεία στην επεξεργασία των δεδομένων και την εξαγωγή αξιόπιστων δεικτών. Το γεγονός αυτό οφείλεται στις σημαντικές διαφοροποιήσεις στις ονομασίες των ελληνικών φορέων και των δομικών τους μονάδων, όπως εμφανίζονται στις αντίστοιχες εγγραφές της βάσης Incites, κάτι που σε συνδυασμό με την έλλειψη υποδομής μοναδικών προσδιοριστών (“unique identifiers”) και καταλόγου καθιερωμένων ονομάτων (“authority file”) οδηγεί σε πλήρη αδυναμία εξαγωγής αξιόπιστων αναφορών σε επίπεδο φορέα ή κατηγορίας φορέων. Με τη βοήθεια του λογισμικού του ΕΚΤ και την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας του σε θέματα τεκμηρίωσης και οργάνωσης πληροφορίας, εφαρμόστηκαν συστηματικές διαδικασίες καθαρισμού της πρωτογενούς πληροφορίας της βάσης, η οποία περιλάμβανε τον εντοπισμό των εναλλακτικών ονομάτων των διαφόρων φορέων και την ομογενοποίησή τους σε μια νέα έκδοση της βάσης. Το συγκεκριμένο ζήτημα και η αντίστοιχη διαδικασία περιγράφεται αναλυτικά στην πρώτη βιβλιομετρική μελέτη του ΕΚΤ. Επιπλέον αυτού, για την παρούσα βάση η Clarivate έχει προχωρήσει σε περαιτέρω καθαρισμό ανάλογα με τα ιδρύματα που εξετάζονται στην έκδοση.
• Για την ενότητα που αναφέρεται στα βιβλιομετρικά δεδομένα των φορέων ανά Περιφέρεια έγινε καθαρισμός των δεδομένων από το ΕΚΤ στη βάση της έδρας των φορέων ή επιμέρους μονάδων τους (π.χ. σε επίπεδο Ινστιτούτου για Ερευνητικά Κέντρα που έχουν Ινσιτούτα σε περισσότερες από μια Περιφέρειες) που παρουσιάζονται στην έκδοση και σχετικός επιμερισμός τους ανά Περιφέρεια.
• Την αυτοματοποιημένη δημιουργία διαγραμμάτων με αυξημένες δυνατότητες παρουσίασης των αποτελεσμάτων, προσαρμογής στις ανάγκες των αναγνωστών μέσω δυνατοτήτων διάδρασης και ενσωμάτωσης των συγκεκριμένων λειτουργιών στην πλατφόρμα της ηλεκτρονικής έκδοσης της μελέτης.

Το λογισμικό αναπτύχθηκε από το ΕΚΤ ως ένα σύνολο εργαλείων που επιτρέπουν την ανάγνωση πρωτογενών δεδομένων διαφορετικών μορφών (XML, σχεσιακές βάσεις δεδομένων), την αναπαράστασή τους με βάση ένα κοινό μοντέλο δεδομένων ανεξάρτητο των πηγών εισόδου, την επεξεργασία και κατηγοριοποίησή τους, τον υπολογισμό περιγραφικών και σύνθετων βιβλιομετρικών δεικτών, την οπτικοποίησή τους μέσω διαδραστικών διαγραμμάτων και συναφών μηχανισμών και την εξαγωγή τους σε πολλαπλές μορφές (CSV, Excel, JSON) με σκοπό τη χρήση τους σε διαφορετικά μέσα (αρχεία κειμένου και λογιστικά φύλλα). Το ενιαίο περιβάλλον υλοποίησης καθώς και οι σημαντικές δυνατότητες παραμετροποίησης της εφαρμογής ευνοούν τη μαζική εκτέλεση διαφορετικών ροών εργασίας επεξεργασίας σε διαφορετικά σύνολα δεδομένων, γεγονός που επιτάχυνε σημαντικά τη διαδικασία υπολογισμού των απαραίτητων δεικτών. Σημειώνεται πως το σύστημα είναι σχεδιασμένο, ώστε να είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητο από συγκεκριμένα λογισμικά και τεχνολογίες, τόσο κατά την ανάγνωση των πρωτογενών δεδομένων όσο και κατά την αποθήκευση ενδιάμεσων και τελικών αποτελεσμάτων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην παρουσίαση των βιβλιομετρικών δεικτών και σε μορφή ηλεκτρονικής έκδοσης με στόχο την ευχερέστερη πρόσβαση και πλοήγηση στο υλικό μέσω διαδραστικών λειτουργιών και την ευρύτερη διάχυση των αποτελεσμάτων.

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά.  http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixI.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati (revised Field of Science and Technology Classicfication in the Frsacati Manual, 2006) το πεδίο Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογίας, αφορά τις επιστημονικές περιοχές:

Επιστήμες Πολιτικού Μηχανικού

Επιστήμες Ηλεκτρολόγου Μηχανικού, Ηλεκτρονικού Μηχανικού και Μηχανικού Ηλεκτρονικών Υπολογιστών

Επιστήμες Μηχανολόγου Μηχανικού

Επιστήμες Χημικού Μηχανικού

Μηχανική Υλικών

Βιοϊατρική Μηχανική

Μηχανική Περιβάλλοντος

Περιβαλλοντική Βιοτεχνολογία

Βιομηχανική Βιοτεχνολογία

Νανοτεχνολογία

Άλλες Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογίας

Πηγή: ΕΚΤ, Γλωσσάρι, New structure of the NABS, Eurostat, Revised Field of Sciece and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD 

Μεταξύ των δεδομένων που παρέχουν οι βάσεις National Citation Report / In CitesTM - Greece (“NCR”) και National Science Indicators (“NSI”) είναι και η κατηγοριοποίηση των δημοσιεύσεων σε συγκεκριμένα επιστημονικά πεδία. Οι δημοσιεύσεις διαχωρίζονται θεματικά σε εξειδικευμένα επιστημονικά πεδία, που έχει υιοθετήσει το σύστημα Web of Science (“WoS”) και συνεχώς εμπλουτίζει σύμφωνα με τις διεθνείς εξελίξεις στον χώρο της επιστήμης. Ο διαχωρισμός των δημοσιεύσεων γίνεται με κριτήριο το περιοδικό στο οποίο δημοσιεύονται. Όπως αναλυτικά σημειώνεται και στη συνέχεια, μία δημοσίευση μπορεί να ανήκει σε περισσότερες από μία κατηγορίες.

Ο αναλυτικός διαχωρισμός των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων σε επιστημονικά πεδία χρησιμοποιείται για την άντληση δεδομένων που εξασφαλίζουν την αξιοπιστία κατά τον υπολογισμό δεικτών, ιδιαίτερα αυτών που αφορούν την εκτίμηση της απήχησης των δημοσιεύσεων, αλλά και για τον λεπτομερή εντοπισμό συγκεκριμένων περιοχών αριστείας σε εξειδικευμένες επιστημονικές περιοχές.

Για την ανάδειξη των ευρύτερων επιστημονικών περιοχών στις οποίες δραστηριοποιούνται οι ελληνικοί φορείς και με στόχο την εξασφάλιση της συγκρισιμότητας των αποτελεσμάτων με αντίστοιχες διεθνείς μελέτες, οι δημοσιεύσεις των ελληνικών φορέων εντάσσονται σε 6 κύρια επιστημονικά πεδία και 42 υποκατηγορίες, σύμφωνα με το σχήμα ταξινόμησης επιστημονικών πεδίων που έχει καθιερώσει το ΕΚΤ και βασίζεται στη διεθνώς αναγνωρισμένη πρότυπη κατηγοριοποίηση που υιοθετεί ο ΟΟΣΑ στην αναθεωρημένη έκδοση του εγχειριδίου Frascati (2015).

Αναλυτικότερα, οι εξειδικευμένες θεματικές περιοχές των βάσεων δεδομένων “NSI” και “NCR” συσχετίστηκαν και εντάχθηκαν στα έξι επιστημονικά πεδία και τις υποκατηγορίες τους, τα οποία παρουσιάζονται ακολούθως:  

1. Φυσικές Επιστήμες (Μαθηματικά / Επιστήμες Υπολογιστών και Πληροφορικής / Φυσική / Χημεία / Γη και συναφείς περιβαλλοντικές επιστήμες / Βιολογία / Άλλες φυσικές επιστήμες).
2. Μηχανολογία και Επιστήμες Πληροφορικής (Επιστήμες Πολιτικού Μηχανικού / Επιστήμες Ηλεκτρολόγου Μηχανικού, Ηλεκτρονικού Μηχανικού και Μηχανικού Ηλεκτρονικών Υπολογιστών / Επιστήμες Μηχανολόγου Μηχανικού / Επιστήμες Χημικού Μηχανικού / Μηχανική Υλικών / Βιοϊατρική Μηχανική / Μηχανική Περιβάλλοντος / Περιβαλλοντική Βιοτεχνολογία / Βιομηχανική Βιοτεχνολογία / Νανοτεχνολογία / Άλλες Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογίας).
3. Ιατρικές και Επιστήμες Υγείας (Βασική ιατρική / Κλινική ιατρική / Επιστήμες υγείας / Ιατρική βιοτεχνολογία / Άλλες ιατρικές επιστήμες).
4. Γεωργικές και Κτηνιατρικές Επιστήμες (Γεωπονία, δασοκομία και αλιεία / Επιστήμη ζωϊκής παραγωγής / Κτηνιατρική / Γεωργική βιοτεχνολογία / Άλλες γεωργικές επιστήμες).
5. Κοινωνικές Επιστήμες (Ψυχολογία και γνωστικές επιστήμες / Οικονομία και Διοίκηση Επιχειρήσεων / Εκπαίδευση / Κοινωνιολογία / Νομική Επιστήμη - Δίκαιο / Πολιτικές Επιστήμες / Κοινωνική και Οικονομική Γεωγραφία / Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίες / Άλλες κοινωνικές επιστήμες).
6. Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες (Ιστορία και Αρχαιολογία / Γλώσσες και Λογοτεχνία / Φιλοσοφία, Ηθική και Θρησκεία / Τέχνες, Ιστορία της Τέχνης, Ερμηνευτικές τέχνες, Μουσική / Άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες).

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά, http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixI.

Οι Επιχειρήσεις είναι οργανισμοί που ασχολούνται με εμπορικές, βιομηχανικές ή άλλες κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Αυτές περιλαμβάνουν μεγάλες εταιρείες, επιχειρηματίες, νεοσύστατες επιχειρήσεις, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις («ΜμΕ»). Ο όρος δεν καλύπτει βιομηχανικές ή επιχειρηματικές ενώσεις.

Πηγή: OECD. Glossary of Terms (2021). Survey on Open Government Data.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati (revised Field of Science and Technology Classicfication in the Frsacati Manual, 2006) το πεδίο Ιατρική και Επιστήμες Υγείας, αφορά τις επιστημονικές περιοχές:

Βασική Ιατρική

Κλινική Ιατρική

Επιστήμες Υγείας

Ιατρική Βιοτεχνολογία

Άλλες Ιατρικές Επιστήμες

Πηγή: New structure of the NABS, Eurostat, Revised Field of Science and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD

Το «Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης» («ΙΠΑ») είναι ο λόγος των εργάσιμων ωρών που αφιερώνονται πραγματικά σε μια δραστηριότητα κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης περιόδου αναφοράς (συνήθως ένα ημερολογιακό έτος) διά του συνολικού αριθμού των εργάσιμων ωρών, όπως προκύπτουν συμβατικά, για την ίδια περίοδο.

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, Η μέτρηση των δραστηριοτήτων Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, Εγχειρίδιο του Όσλο, 2018, Κατευθυντήριες Γραμμές για τη Συλλογή, την Παρουσίαση και την Χρήση Στατιστικών Δεδομένων για την Καινοτομία, 4η έκδοση της μεταφρασμένης έκδοσης, σελ. 272, Πρωτότυπη έκδοση των ΟΟΣΑ και Eurostat με ISBN 978-618-5557-20-1.

Μια «καινοτομία» είναι ένα νέο ή βελτιωμένο προϊόν ή διαδικασία (ή συνδυασμός των δύο) που διαφέρει σημαντικά από προηγούμενα προϊόντα ή διαδικασίες της ίδιας μονάδας και έγινε διαθέσιμο σε πιθανούς χρήστες (προϊόν) ή τέθηκε σε λειτουργία από τη μονάδα (διαδικασία).

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, Η μέτρηση των δραστηριοτήτων Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, Εγχειρίδιο του Όσλο, 2018, Κατευθυντήριες Γραμμές για τη Συλλογή, την Παρουσίαση και την Χρήση Στατιστικών Δεδομένων για την Καινοτομία, 4η έκδοση της μεταφρασμένης έκδοσης, σελ. 20, 63, Πρωτότυπη έκδοση των ΟΟΣΑ και Eurostat με ISBN 978-618-5557-20-1.

Η κανονικοποίηση πραγματοποιείται σε επίπεδο (επιστημονικής) δημοσίευσης με χρήση ειδικού λογισμικού που ανέπτυξε το ΕΚΤ και συγκρίνει την απήχηση των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων που εντάσσονται σε ένα επιστημονικό πεδίο σε σχέση με την απήχηση που παρουσιάζουν οι δημοσιεύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στο ίδιο επιστημονικό πεδίο. Συγκεκριμένα, οι αναφορές κάθε δημοσίευσης διαιρούνται με τον μέσο όρο των αναφορών που λαμβάνουν παγκοσμίως οι δημοσιεύσεις της εκάστοτε εξειδικευμένης θεματικής περιοχής και του αντίστοιχου έτους δημοσίευσης. Η τιμή του σχετικού δείκτη απήχησης, η οποία είναι μεγαλύτερη του 1 υποδηλώνει απήχηση μεγαλύτερη του παγκόσμιου μέσου όρου.

Πηγή:ΕΚΤ, Ενιαία Μορφή Δομής Μεταδεδομένων (SIMS v2.0), https://metrics.ekt.gr/sites/metrics-ekt/files/pages-pdf/EKT_SIMS_PUBstatistics_el.pdf.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati (revised Field of Science and Technology Classification in the Frascati Manual, 2006) το πεδίο Κοινωνικές Επιστήμες, αφορά τις επιστημονικές περιοχές:

Ψυχολογία

Οικονομικά και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Εκπαίδευση

Κοινωνιολογία

Νομική Επιστήμη – Δίκαιο

Πολιτικές Επιστήμες

Κοινωνική και Οικονομική Γεωγραφία

ΜΜΕ και Επικοινωνίες

Άλλες Κοινωνικές Επιστήμες

Πηγή: ΕΚΤ, Γλωσσάρι,New structure of the NABS, Eurostat Revised Field of Sciece and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD.

Η «κλειστή πρόσβαση», γνωστή και ως πρόσβαση «με διόδια», είναι ένας τρόπος δημοσίευσης των αποτελεσμάτων της ακαδημαϊκής και επιστημονικής έρευνας και συνιστά την αντίθετη εκδοχή  της ανοικτής πρόσβασης. Σημαίνει ότι η πρόσβαση στις δημοσιεύσεις είναι δυνατή μόνο με την επιβολή μιας χρέωσης.

Πηγή: Open Access Network, Glossary.https://open-access.network/en/information/glossary#c6206.

«Mεγάλα/Μαζικά δεδομένα» καλούνται τα δεδομένα που είναι πολύ μεγάλα ή σύνθετα για να μπορούν να υποστούν επεξεργασία μέσω συμβατικών εργαλείων και τεχνικών επεξεργασίας δεδομένων. Αυτά δημιουργούνται από δραστηριότητες που διεξάγονται ηλεκτρονικά και από επικοινωνίες μεταξύ μηχανών (π.χ. δεδομένα που παράγονται από δραστηριότητες μέσων κοινωνικών δικτύωσης, από παραγωγικές διαδικασίες, κ.λπ.). Τα κύρια χαρακτηριστικά των μεγάλων/μαζικών δεδομένων (“big data”) είναι:

• Σημαντικός όγκος που αναφέρεται στις τεράστιες ποσότητες δεδομένων, οι οποίες παράγονται με την πάροδο του χρόνου,
• Ποικιλομορφία που αναφέρεται στον διαφορετικό μορφότυπο των σύνθετων δεδομένων, είτε αυτά είναι δομημένα είτε όχι (π.χ. κείμενα, βίντεο, εικόνες, φωνή, έγγραφα, δεδομένα των αισθητήρων, αρχεία καταγραφής δραστηριοτήτων, ροές δεδομένων, συντεταγμένες, κλπ) και
• Ιδιαίτερα μεγάλη ταχύτητα (“velocity”) με την οποία τα δεδομένα παράγονται, γίνονται διαθέσιμα και αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου.

Πηγή: ΕΚΤ, Helpdesk – Συχνές ερωτήσεις: Καινοτομία στο http://helpdesk.metrics.ekt.gr/index.php?/Knowledgebase/Article/View/59/11/- από ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα για τη Χρήση τεχνολογιών πληροφόρησης, επικοινωνίας, επικοινωνίας και ηλεκτρονικού εμπορίου στις επιχειρήσεις, έτους 2020.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati (revised Field of Science and Technology Classification in the Frascati Manual, 2006) το πεδίο Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογίας, αφορά τις επιστημονικές περιοχές:

• Επιστήμες Πολιτικού Μηχανικού
• Επιστήμες Ηλεκτρολόγου Μηχανικού, Ηλεκτρονικού Μηχανικού και Μηχανικού Ηλεκτρονικών Υπολογιστών
• Επιστήμες Μηχανολόγου Μηχανικού
• Επιστήμες Χημικού Μηχανικού
• Μηχανική Υλικών
• Βιοϊατρική Μηχανική
• Μηχανική Περιβάλλοντος
• Περιβαλλοντική Βιοτεχνολογία
• Βιομηχανική Βιοτεχνολογία
• Νανοτεχνολογία
• Άλλες Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογίας

Πηγή: ΕΚΤ, Γλωσσάρι, New structure of the NABS, Eurostat Revised Field of Sciece and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD.

Οι παραπομπές (“citations”) είναι οι σύνδεσμοι που ενώνουν την επιστημονική και πολιτιστική μας γνώση. Αποτελούν πρωτογενή δεδομένα που παρέχουν τόσο ιστορικότητα, όσο και (τεκμηριωτική) εξήγηση για τον τρόπο με τον οποίο γνωρίζουμε τα γεγονότα. Οι παραπομπές μας επιτρέπουν να αποδίδουμε και να πιστώνουμε συνεισφορά στην επιστήμη και επιτρέπουν την αξιολόγηση της έρευνας και του αντίκτυπού της. Εν ολίγοις, οι παραπομπές είναι το πιο σημαντικό όχημα για την ανακάλυψη, τη διάδοση και την αξιολόγηση όλης της επιστημονικής γνώσης.

Πηγή: Initiative for Open Citations I4OC (n.d.). https://i4oc.org/#about.

Τα (επιστημονικά) περιοδικά ανοικτής πρόσβασης είναι περιοδικά των οποίων τα άρθρα είναι διαθέσιμα και επαναχρησιμοποιήσιμα σε όλο τον κόσμο δωρεάν και χωρίς περιορισμούς αμέσως μετά τη δημοσίευσή τους. Κατά κανόνα, οι συνεισφορές σε περιοδικά που ευθυγραμμίζονται με αυτόν τον ορισμό και τις προϋποθέσεις του δημοσιεύονται με τύπο άδειας Creative Commons, ο οποίος χορηγείται από τον συγγραφέα ή τη συγγραφική ομάδα αντίστοιχα. Στους εκδότες αυτών των περιοδικών παρέχεται μόνο ένα μη αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης από τους συγγραφείς. Τα περιοδικά ανοικτής πρόσβασης συνιστούν το κύριο μέσο για τον τύπο που είναι γνωστός ως  «χρυσή ανοικτή πρόσβαση».

Πηγή: Open Access Network (n.d.). Open Access Journals https://open-access.network/en/information/publishing/open-access-journals.

Σε μια πολιτική ανοικτής πρόσβασης ή οδηγίες ανοικτής πρόσβασης, οι οργανισμοί καθορίζουν τις κατευθυντήριες γραμμές τους σε σχέση με την ανοικτή πρόσβαση. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές αντίστοιχα διαμορφώνουν τους ρόλους, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των διάφορων παραγόντων εντός ενός φορέα όσον αφορά την εφαρμογή της ανοικτής πρόσβασης.

Πηγή: Open Access Network. Glossary. https://open-access.network/en/information/glossary#c6206.

Ως υψηλή απήχηση των δημοσιεύσεων ορίζεται η κατάταξή τους στο άνω 1%, 5%, 10%, 25% και 50% επί το συνόλου των δημοσιεύσεων με υψηλή απήχηση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά, http://report09.metrics.ekt.gr/el/chapter7.4.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη κατηγοριοποίηση των πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας στο εγχειρίδιο Frascati (revised Field of Science and Technology Classification in the Frascati Manual, 2006) το πεδίο Φυσικές Επιστήμες αφορά τις επιστημονικές περιοχές:

• Μαθηματικά
• Επιστήμες Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής
• Φυσική
• Χημεία
• Γεωεπιστήμες και Επιστήμες Περιβάλλοντος
• Βιολογικές Επιστήμες
• Άλλες Φυσικές Επιστήμες.

Πηγή: ΕΚΤ, New structure of the NABS, Eurostat Revised Field of Sciece and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, DSTI / EAS / STP / NESTI (2006), 19 / FINAL, OECD.

Η δωρεάν μηχανή αναζήτησης “Google Scholar” περιλαµβάνει έναν απλό τρόπο ευρείας αναζήτησης επιστημονικής βιβλιογραφίας με τεράστιο αριθµό πηγών, πολλές από τις οποίες αφορούν δηµοσιεύµατα «γκρίζας βιβλιογραφίας» (π.χ. ακαδηµαϊκές εργασίες, διατριβές, τεχνικές εκθέσεις, παραδοτέα ερευνητικών έργων). Το Google Scholar στοχεύει στο να ταξινομήσει τα έγγραφα με τον τρόπο που κάνουν οι ερευνητές, σταθμίζοντας το πλήρες κείμενο κάθε εγγράφου, πού δημοσιεύτηκε, από ποιον συντάχθηκε, καθώς και πόσο συχνά και πόσο πρόσφατα αναφέρεται σε άλλη επιστημονική βιβλιογραφία. Παρά το µεγάλο εύρος σε περιεχόµενο, τα µεταδεδοµένα των εγγραφών είναι περιορισµένα και απουσιάζουν κρίσιµα στοιχεία για τη γεωγραφική προέλευση ή τη διεύθυνση των οργανισµών στους οποίους ανήκουν οι συγγραφείς. Επιπλέον, τα κριτήρια εισαγωγής των πηγών του περιεχοµένου είναι περιορισµένα, ενώ δεν διατίθενται ακριβή στοιχεία για τη γεωγραφική ή τη θεµατική κάλυψη που παρέχει το σύστηµα.

Πηγές: Google Scholar, https://scholar.google.com/intl/el/scholar/about.html και ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά, http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixI.

Το Scopus είναι μια ουδέτερη πηγή βάσης δεδομένων με ένα ευρύ σύνολο περιλήψεων και παραπομπών επιστημονικών άρθρων, βιβλίων και εγγράφων που παρουσιάστηκαν σε συνέδρια. Την εν λόγω βάση δεδομένων επιμελείται ανεξάρτητη ομάδα ειδικών επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων στο εκάστοτε αντικείμενο της επιστημονικής θεματολογίας. Το Scopus δημιουργήθηκε τον Νοέμβριο του 2004 και έκτοτε προσφέρει στις κοινότητες των ερευνητών, των βιβλιοθηκονόμων, των θεσμικών διευθυντών και των χρηματοδοτών έρευνας ισχυρά εργαλεία ανακάλυψης και ανάλυσης με σκοπό την προώθηση και ενδυνάμωση ιδεών, ανθρώπων και φορέων.

Πηγή: Με προσαρμοσμένο υλικό από Elsevier (2023). Scopus Content Coverage Guide. https://www.elsevier.com/__data/assets/pdf_file/0007/69451/ScopusContentCoverageGuideWEB.pdf.

Tα δεδομένα του Scopus περιλαμβάνουν περισσότερα από 71.000.000 ερευνητικά αποτελέσματα που καταγράφηκαν. Το Scopus σχετίζεται με περισσότερα από 70.000 θεσμικά προφίλ και 105 χώρες. Διαθέτει περισσότερα από 3,7 terabytes δεδομένων, τα οποία παρακολουθούνται συστηματικά ως προς την εγκαιρότητα, την ακρί  βεια και την πληρότητά τους. Μέσω του Scopus καθίσταται ευκολότερη και πιο γρήγορη η ευρετηρίαση συναφούς και εξουσιοδοτημένης έρευνας, ο προσδιορισμός και η ταυτοποίηση εμπειρογνωμόνων και η πρόσβαση σε έγκυρα και αξιόπιστα δεδομένα, μετρικές και εργαλεία ανάλυσης.

Πηγές: Με προσαρμοσμένο υλικό από Elsevier, https://www.elsevier.com/solutions/scopus?dgcid=RN_AGCM_Sourced_300005030 και Elsevier (2023). Scopus Content Coverage Guide, https://www.elsevier.com/__data/assets/pdf_file/0007/69451/ScopusContentCoverageGuideWEB.pdf.

Στο σύστηµα Scopus ευρετηριάζονται 27.950 ενεργοί τίτλοι περιοδικών, πρακτικά συνεδρίων και βιβλία. Όπως και στο σύστηµα “Web of Science” (“WoS”), τα µεταδεδοµένα περιέχουν αναλυτικά στοιχεία για άρθρα, συγγραφείς και οργανισµούς, ενώ η εισαγωγή των εκδόσεων πραγµατοποιείται µετά από ποιοτική αξιολόγηση βάσει κριτηρίων. Το σύστηµα “Scopus” παρέχει, σε σχέση µε το σύστηµα “WoS”, πιο ισορροπηµένη γεωγραφική κάλυψη, υστερεί όµως χρονικά, καθώς οι παλαιότερες βιβλιογραφικές εγγραφές ξεκινούν το 1966, ενώ οι αναφορές σε δηµοσιεύσεις καταγράφονται µετά το 1995. Όσον αφορά τα συστήματα “Web of Science” και Scopus, και τα δύο διασφαλίζουν τη διάθεση αναλυτικών μεταδεδομένων και την ποιότητα των δημοσιεύσεων που περιλαμβάνουν και είναι αυτά που χρησιμοποιούνται διεθνώς για την υλοποίηση βιβλιομετρικών μελετών. Οι βάσεις δεδομένων των δύο αυτών συστημάτων επικαιροποιούνται σε συνεχή βάση, διευρύνουν τον αριθμό και το εύρος των επιστημονικών περιοδικών που ευρετηριάζουν ενώ εμπλουτίζουν τις πηγές δεδομένων συμπεριλαμβάνοντας πρακτικά συνεδρίων, βιβλία, μονογραφίες κ.λπ. Ωστόσο και οι δύο βάσεις δεν επιτυγχάνουν να παρέχουν πλήρη κάλυψη των επιστημονικών δημοσιεύσεων, τόσο γεωγραφικά (αναφέρεται ότι η “WoS” έχει καλύτερη κάλυψη των αγγλόφωνων περιοδικών και κυρίως των ΗΠΑ, ενώ το Scopus έχει καλύτερη κάλυψη των ευρωπαϊκών περιοδικών) όσο και θεματικά στα διάφορα επιστημονικά πεδία (αναφέρεται ότι το “WoS” υπερτερεί στην κάλυψη των επιστημονικών περιοχών της Φυσικής και των συναφών επιστημονικών πεδίων, ενώ η Scopus στην κάλυψη των Ιατρικών Επιστημών και των Επιστημών της Υγείας).

Πηγή: Προσαρμοσμένο από ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά, http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixI.

Στη βάση δεδομένων “Web of Science” (“WoS”) εντοπίζονται πάνω από 12.000 περιοδικά, τα οποία υπόκεινται σε αξιολόγηση ομότιμων κριτών (“peer-review”), ενώ από το 1990 προστέθηκε και η καταγραφή ορισµένων πρακτικών συνεδρίων. Είναι η παλαιότερη βάση δεδομένων επιστημονικών δημοσιεύσεων με βιβλιογραφικές εγγραφές και αναφορές που χρονολογούνται, για ορισµένους επιστηµονικούς κλάδους, από το 1900. Περιλαµβάνονται αναλυτικά µεταδεδοµένα για άρθρα, συγγραφείς και ερευνητικούς οργανισµούς.  Σηµαντικό πλεονέκτηµα του Web of Science θεωρείται η αξιοπιστία του, αποτέλεσµα της αυστηρής αξιολόγησης των εκδόσεων και κυρίως των περιοδικών που εισάγονται στο σύστηµα βάσει συγκεκριµένων κριτηρίων, µεταξύ των οποίων και η επιστηµονική τους απήχηση. Όσον αφορά τα συστήματα Web of Science και Scopus, και τα δύο διασφαλίζουν τη διάθεση αναλυτικών μεταδεδομένων και την ποιότητα των δημοσιεύσεων που περιλαμβάνουν και είναι αυτά που χρησιμοποιούνται διεθνώς για την υλοποίηση βιβλιομετρικών μελετών. Οι βάσεις δεδομένων των δύο αυτών συστημάτων επικαιροποιούνται σε συνεχή βάση και διευρύνουν τον αριθμό και το εύρος των επιστημονικών περιοδικών που ευρετηριάζουν. Επιπλέον, εμπλουτίζουν τις πηγές δεδομένων συμπεριλαμβάνοντας πρακτικά συνεδρίων, βιβλία, μονογραφίες κ.λπ. Ωστόσο και οι δύο βάσεις δεν επιτυγχάνουν να παρέχουν πλήρη κάλυψη των επιστημονικών δημοσιεύσεων, τόσο γεωγραφικά (αναφέρεται ότι το “WoS” έχει καλύτερη κάλυψη των αγγλόφωνων περιοδικών και κυρίως των ΗΠΑ ενώ το Scopus έχει καλύτερη κάλυψη των ευρωπαϊκών περιοδικών) όσο και θεματικά στα διάφορα επιστημονικά πεδία (αναφέρεται ότι το “WoS” υπερτερεί στην κάλυψη των επιστημονικών περιοχών της Φυσικής και των συναφών επιστημονικών πεδίων, ενώ η Scopus στην κάλυψη των Ιατρικών Επιστημών και των Επιστημών της Υγείας). Η έκδοση του ΕΚΤ με τίτλο: «Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά» βασίζεται στα δεδομένα της βάσης δεδομένων “Web of Science” και συγκεκριμένα στις βάσεις που παράγονται ειδικά για το ΕΚΤ από την Clarivate:

• National Citation Report / InCites™ - Greece (“NCR”): Περιλαμβάνει αναλυτικά στοιχεία και πληροφορίες για τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των ελληνικών φορέων και τις αναφορές σε αυτές. H βάση διαμορφώνεται από την Clarivate σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΕΚΤ ώστε τα δεδομένα να καλύπτουν τις ανάγκες στατιστικής επεξεργασίας και παραγωγής των βιβλιομετρικών δεικτών. Για την πληρέστερη καταγραφή της ελληνικής επιστημονικής δραστηριότητας, στην παρούσα έκδοση του ΕΚΤ με τίτλο: «Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά» (και εφεξής) περιλαμβάνονται επιπλέον οι δημοσιεύσεις των ελληνικών φορέων στην ομάδα περιοδικών του Web of Science “Emerging Sources Citation Index” (https://clarivate.com/webofsciencegroup/solutions/webofscience-esci/).
• National Science Indicators (“NSI”): Περιλαμβάνει στατιστικά στοιχεία επιστημονικών δημοσιεύσεων και αναφορών για 194 χώρες και 7 γεωπολιτικές περιοχές. Τα στοιχεία που παρέχει είναι συγκεντρωτικά, δηλαδή αριθμοί δημοσιεύσεων και αναφορών ανά χώρα και έτος ενώ δεν υπάρχει ανάλυση ανά δημοσίευση.  

Πηγή: ΕΚΤ, Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020. Web of Science – Βιβλιομετρική Ανάλυση Δημοσιεύσεων σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά.   http://report09.metrics.ekt.gr/el/appendixI.